ΠΟΙΗΣΗ & ΙΣΤΟΡΙΑ - Γιάννης Παπαγεωργίου

Βασίλης Λέκκας - Γιάννης Σπάθας «Το τραγούδι βαδίζει εκεί που βαδίζει ο τόπος και η εποχή» (Συνέντευξη αρχείου) Εκπομπή «Εκ βαθέων» Γράφει ο Γιάννης Παπαγεωργίου, φιλόλογος, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Συγγραφέων Πιερίας . Γιάννης Παπαγεωργίου : Μαζί μας σήμερα στην εκπομπή «Εκ βαθέων» βρίσκονται Γιάννης Σπάθας, πρώην μέλος του συγκροτήματος «Σώκρατες» και ο Βασίλης Λέκκας, οι οποίοι συνέδεσαν το όνομά τους με μεγάλες επιτυχίες, το Μάνου Χατζιδάκη και δικές τους. Καλώς ήρθατε στην εκπομπή μας. Γιάννης Σπάθας : Καλώς σας βρήκαμε. Βασίλης Λέκκας : Καλώς σας βρήκαμε. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Μίλησα πριν για επιτυχίες, όταν μιλάμε για το τραγούδι και για επιτυχίες. ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η επιτυχία σε έναν καλλιτέχνη, τραγουδιστή ή συνθέτη. Ποια δεδομένα να της δώσουμε, πόσο επηρεάζει τον καλλιτέχνη και την εποχή του; Γιάννης Σπάθας : Ένα επιτυχημένο τραγούδι, ένα επιτυχημένο άλμπουμ, πέρα από τα οικονομικά οφέλη, δίνει τη δυνατότητα στον καλλιτέχνη να έρθει κοντά στους ανθρώπους, να γίνει γνωστός στο κοινό κι από την άλλη θα του δώσει μία ώθηση, ώστε να κάνει περισσότερα πράγματα, να ανοιχτεί περισσότερο. Του δημιουργεί πίστη στον εαυτό του και οι άνθρωπο που τον περιβάλλουν του δείχνουν περισσότερη εμπιστοσύνη. Αυτή η επιτυχία επίσης μπορεί να αποτελέσει μια αφετηρία για να κάνει περισσότερα και πιο τολμηρά πράγματα . Γιάννης Παπαγεωργίου : Του ανοίγει και τις πόρτες των εταιρειών; Γιάννης Σπάθας : Θα έλεγα ότι οι άνθρωποι των εταιρειών είναι πάντα καχύποπτοι. Αυτοί μετράνε με τα νούμερα, δηλαδή τι πωλήσεις, τι νούμερα αντιπροσωπεύει ο καθένας. Από τη στιγμή όμως που κάνει κάποιος μια επιτυχία αποκτά την εμπιστοσύνη τους Βασίλης Λέκκας : Συμφωνώ με το Γιάννη. Είναι ένα παράθυρο που οδηγεί τον καλλιτέχνη σ’ εκείνο το σημείο που θα έχει λιγότερες δυσκολίες, όσον αφορά τη συνέχεια. Γιάννης Σπάθας : Ανοίγει ο δρόμος πολύ πιο εύκολα για να κάνει, να πραγματοποιήσει αυτό που σκέφτεται, εκείνο που οραματίζεται. Γιάννη Παπαγεωργίου : Εσύ Βασίλη έχεις κάνει επιτυχίες; Βασίλης Λέκκας : Με την έννοια του σουξέ κατά κάποιον τρόπο δε νομίζω, αλλά έχω πετύχει να υπάρχουν τραγούδια μου μες τη δεκαετία, να έχουν διάρκεια . Γιάννης Παπαγεωργίου : Που δεν έχουν ημερομηνία λήξης; Βασίλης Λέκκας : Φαντάζομαι να μην έχουν. Γιάννης Παπαγεωργίου : Σ’ αυτό το σημείο θίγουμε ένα μεγάλο πρόβλημα του ελληνικού τραγουδιού και θα ήθελα να σχολιάσετε, μια και ασχολείστε με το τραγούδι, που βρίσκεστε μες το τραγούδι, πού βαδίζει αυτή τη στιγμή το ελληνικό τραγούδι, καθώς ακούγονται κάποια ερωτήματα αν υπάρχει ελληνικό τραγούδι σήμερα και άλλα παρόμοια. Εσείς τι λέτε; Βασίλης Λέκκας : Το τραγούδι βαδίζει εκεί που βαδίζει ο τόπος κι εκεί που βαδίζει η εποχή. Δε μπορεί να είναι κομήτης το τραγούδι, απλά έχει πάντα έναν διαφορετικό τρόπο να προσδιορίζει τα πράγματα ή να μιλάει για τα πράγματα που συμβαίνουν. Εκείνο που είναι πολύ εμφανές στοιχείο στην εποχή μας είναι ότι έχουμε χάσει την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τι λέει ένα τραγούδι, την ικανότητα να νιώθουμε το τραγούδι. Εγώ δε μπορώ να μιλήσω για ένα τραγούδι δημοσιογραφικό και να πω ότι είναι επίκαιρο, ενώ ένα τραγούδι που μπορεί να μιλήσει με μία άλλη γλώσσα και να πει δυο τρία ρομαντικά πράγματα θεωρώ ότι αυτό το τραγούδι είναι ένα τραγούδι που θα διαρκέσει, θα αντέξει και στο μέλλον. Ποιος όμως μπορεί σήμερα να λειτουργήσει μ’ αυτήν την έννοια, εδώ προσπαθούμε να γίνουν όλα γρήγορα, χωρίς να νοιαζόμαστε για την ουσία. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Αυτά γίνονται σε μια κοινωνία που είναι καθαρά παροντική, ασχολείται με το παρόν, όπως η σημερινή. Γιάννη Σπάθα ποια γνώμη έχεις; Γιάννης Σπάθας : Πραγματικά ό,τι είναι η κοινωνική ζωή, η πολιτική και η οικονομική ζωή στην Ελλάδα, έτσι είναι και το τραγούδι. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Συνεπώς το τραγούδι καθρεφτίζει την κοινωνία. Γιάννης Σπάθας : Θα ήθελα όμως να πω ότι υπάρχουν δημιουργοί οι οποίοι τολμούν, προβληματίζονται και οι οποίοι προσπαθούν να πουν πάντα κάτι διαφορετικό, κάτι πιο πρωτοποριακό στην ελληνική μουσική, κατά τη γνώμη μου. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Και πιο θαρραλέο. Γιάννης Σπάθας : Ναι και πιο θαρραλέο. Και οι στιχουργοί επίσης. Εγώ βλέπω κινήσεις από νέα παιδιά που προσπαθούν για κάτι καλύτερο εδώ και κάποια χρόνια, πέντε έξι χρόνια και υπάρχουν ακόμα. Απλώς δεν γίνονται γνωστοί από τα μέσα ενημέρωσης, γι’ αυτό δεν φαίνονται στον πολύ κόσμο Βασίλης Λέκκας : Όλα γίνονται μέσα σε μια καταπληκτική σύγχυση, τέλεια σύγχυση. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Θυμίζεις λίγο τον Καβάφη μ’ αυτό που είπες, τη στιχουργική του. Εσείς σαν Γιάννης Σπάθας και Βασίλης Λέκκας θα μπορούσατε να χαρακτηρισθείτε πρωτοπόροι, θαρραλέοι, αρθρώνετε ένα δικό σας λόγο, που θα μπορούσε να θεωρηθεί και αυτός ότι έχει να πει κάτι στον κόσμο; Γιάννης Σπάθας : Για να μην πω το κλασσικό «Αυτό θα το κρίνει ο κόσμος», πιστεύω ότι έχουμε προσπαθήσει μαζί με το Βασίλη και τον Ευγένιο Αρανίτση που έχει γράψει τους στίχους να πούμε κάτι που μας προβληματίζει, κάτι που θέλουμε να το πούμε από καιρό. Αυτό μπορούμε να το δικαιολογήσουμε από το γεγονός ότι ο Βασίλης προερχόταν από έναν άλλο μουσικό χώρο κι εγώ από έναν άλλο και ο Ευγένιος σαν λογοτέχνης από ένα διαφορετικό. Ήταν λογοτέχνης, έγραψε πρώτη φορά στίχους. Μόνο και μόνο αυτή η συνύπαρξη αυτών των τριών ανθρώπων και το παρελθόν που είχαν δείχνει ότι είχαν μια ανάγκη κοινού λόγου. Γιάννης Σπάθας Γιάννης Παπαγεωργίου : Δέθηκαν αυτοί οι τρεις άνθρωποι και αυτά τα τρία στοιχεία; Γιάννης Σπάθας : Δέθηκαν, γιατί είδαν ότι είχαν κάτι να πουν, από τη στιγμή που είδαμε και οι τρεις ότι κάτι βγαίνει από αυτό το πείραμα. Βασίλης Λέκκας : Δεν συμφωνώ καθόλου ότι είναι πείραμα. Γιάννης Σπάθας : Το λέω πείραμα, γιατί νομίζω ότι ανήκει σ’ αυτά τα πράγματα που απαιτούν δυνατή προσπάθεια και θάρρος για να πραγματοποιηθούν. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Βασίλη, αυτή η δουλειά, όπως βλέπεις τώρα τα γεγονότα, εκ των υστέρων και αντικειμενικά, είχε μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας, και δεν μιλώ απλά οικονομικά, γενικότερα, βρήκε απήχηση στον κόσμο, ποια μηνύματα λάβατε; Βασίλης Λέκκας : Αυτή η δουλειά έχει μια ακρίβεια στο τι θέλει να πει και όσο περισσότερο μας δίνει τη δυνατότητα να την παρουσιάζουμε ζωντανά, καθώς είναι πολύ σημαντικό αυτό. Τότε και ο ακροατής ολοκληρώνει την εικόνα που έχει στα μάτια και στα αυτιά του, βλέπει τον καλλιτέχνη ζωντανά, τον τρόπο που εκφράζεται και εκεί γίνεται πιο σαφές το αποτέλεσμα. Γιατί με το χάσμα που επικρατεί τώρα μέσα από το ραδιόφωνο, για να φτάσει στα αυτιά του με την πληθώρα όλων αυτών που γίνονται, δεν έχει κανείς τη δυνατότητα να ολοκληρώσει την άποψή του για τον καλλιτέχνη. Άλλωστε αυτός είναι λόγος που πήραμε την απόφαση να κάνουμε αυτές τις συναυλίες. Γιατί μιλάμε με έναν άλλο τρόπο και συμπεριφερόμαστε με το δικό μας τρόπο στο θέμα τραγούδι. Χρειάζεται μια τέτοια προσπάθεια για να χαρακτηρισθεί με ακρίβεια αυτό που κάνουμε. Γιάννης Παπαγεωργίου : Με δυο λόγια αυτή η δουλειά προβάλλει την προσωπικότητα των τριών συντελεστών της; Βασίλης Λέκκας : Χίλια τα εκατό. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Αυτό είναι πολύ θετικό. Μέσα στα τραγούδια που έχεις πει και που έχετε γράψει προβάλλεται ένας διαφορετικός τρόπος έκφρασης, ότι δίνονται ιστορίες μέσα από τους στίχους, είναι μεγάλα ποιήματα, δεν πρόκειται απλώς για ένα σουξέ, δύο στροφές και το ρεφραίν για παράδειγμα. Πόσο δύσκολο είναι να ανταποκριθεί ο κόσμος σε κάτι τέτοιο; Βασίλης Λέκκας : Η φόρμα των τραγουδιών υπάρχει σαφώς και σε μας με το κουπλέ και το ρεφραίν, αλλά βλέπουμε και ολόκληρη ιστορία. Υπάρχει ένα σκεπτικό, ένα παίδεμα. Δεν μπορείς να βασιστείς σε μια πάρα πολύ απλή φόρμα και να κάνεις μία ρίμα εύκολη, να βάλεις και πέντε ακόρντα, στέλνεις το τραγούδι και μετά από δυο μήνες θα χρειαστεί να το ανανεώσεις. Τουλάχιστον αυτό το πράγμα δεν έχουμε καμία πρόθεση να το κάνουμε. Είναι ένα τραγούδι που, όταν ολοκληρωθεί από την προσπάθεια που καταβάλλουμε να το κάνουμε με την ψυχή μας, τότε έχει και λόγο ύπαρξης για μας. Γιάννης Σπάθας : Να πω το εξής. Για να μη φανεί ότι εμείς είμαστε, προσπαθούμε και μοχθούμε για το καλό, για να ανεβάσουμε το επίπεδο, γιατί τότε θα πέσουμε σε παγίδα. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι εμείς αυτό μπορούμε να κάνουμε και αυτό κάνουμε. Δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο με το χαρακτήρα που έχουμε. Και απευθυνόμαστε κατ’ αρχάς στους ανθρώπους που έχουν τον ίδιο χαρακτήρα με μας και, απ’ ό,τι έχω δει μέχρι τώρα στην περιοδεία, πραγματικά στις συναυλίες έρχονται πρώτα αυτοί. Φυσικά απευθυνόμαστε σ’ όλο τον κόσμο, όπου κάποιος που θα θελήσει να έρθει, ίσως να καλύψει μιαν άλλη χορδή μέσα στον εαυτό του, την οποία δεν την έχει αγγίξει κάποιος . Γιάννης Παπαγεωργίου : Θα ήθελα το σχολιασμό σας κατά πόσον επηρεάζει όσον αφορά τη μουσική στην Ελλάδα για παράδειγμα, που βρίσκεται σ’ ένα σταυροδρόμι, από τη μια υπάρχει η Δύση και από την άλλη η Ανατολή, μήπως έτσι απειλείται με έναν πολιτιστικό αφανισμό. Υπάρχει κρίση στο ελληνικό τραγούδι; Βασίλης Λέκκας : Θα σας πω ένα πολύ απλό παράδειγμα. Τελευταία στα μπαράκια, στις ντισκοτέκ παίζονται τραγούδια από τον ελληνικό κινηματογράφο, αν έχετε προσέξει, δεκαετίας ’60-70. Εμένα μ’ αρέσουν αυτά τα τραγούδια, προτιμώ αυτό το κλίμα από ένα άλλο κλίμα τραγουδιών που δεν έχει αφήσει κάτι, ούτε εποχή θ’ αφήσει. Αυτό λοιπόν προέκυψε από τη στιγμή που τα ιδιωτικά κανάλια άρχισαν να παίζουν τις ελληνικές ταινίες κατά κόρον. Κι εκεί μέσα επαναλαμβάνονται αυτά τα τραγούδια συνέχεια. Χωρίς να το αντιληφθεί κανείς εισχώρησαν, έγιναν μόδα και μπήκαν και μέσα στα μπαρ σήμερα. Λοιπόν ό,τι γίνει από εδώ και πέρα, όσον αφορά το τι κλίμα τραγουδιών θα προωθηθεί είναι καθαρά θέμα σύμπτωσης. Κανείς δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει ποιο είναι το μέλλον του τραγουδιού. Οπότε το να μιλήσουμε για κρίση του τραγουδιού, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι τραγούδι μας λείπει και τότε να θεωρήσουμε αν έχουμε έλλειψη και να θεωρήσουμε ότι έχουμε κρίση. Εγώ δεν περίμενα να έρθει στη μόδα η Μάρω Κοντού, ο Δημήτρης Χορν και ευτυχώς δηλαδή κατά κάποιον τρόπο και να κοντράρουν το πολύ σύγχρονο μοντέρνο ελληνικό ΠΟΠ. Γιάννης Παπαγεωργίου : Ένα βίντεο κλιπ προβάλλει την προσωπικότητα των συντελεστών ή θα έπρεπε να γίνει κάτι πιο ουσιαστικό; Γιάννης Σπάθας : Το βίντεο κλιπ εξυπηρετεί απλώς την προώθηση του συγκεκριμένου τραγουδιού και του προσώπου του καλλιτέχνη, να αναφέρω κι ένα παράδειγμα, ότι εμείς παίζαμε με το Βασίλη σε κάποιο μέρος και ήρθε κάποιος και είπε «Α, εσείς παίζετε αυτή τη μουσική;» δεν ήξερε ότι το τραγούδι αυτό το έχω γράψει εγώ και το τραγουδά ο Βασίλης. Η χρησιμότητα του βίντεο κλιπ έγκειται σ’ αυτό, πληροφορεί τον κόσμο ότι ναι αυτό το πρόσωπο είναι που λέει αυτό το τραγούδι. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Επειδή κάνετε περιοδείες και έχετε πάει σε αρκετά μέρη, μπορούμε να κάνουμε μία διάκριση στο κοινό των Αθηνών ή της Θεσσαλονίκης και της υπόλοιπης Ελλάδας; Γιάννης Σπάθας : Είναι μία ενότητα, ίδια παντού, οι διαφορές υπήρχαν κάποτε, όταν δεν υπήρχε η πληροφόρηση. Εμείς έχουμε ξεκινήσει από την Αλεξανδρούπολη, περάσαμε Κομοτηνή, Ξάνθη, Καβάλα, Δράμα, Σέρρες, σήμερα είμαστε εδώ, στην Κατερίνη. Κάθε πόλη βλέπει όλα τα τηλεοπτικά κανάλια των Αθηνών, της Θεσσαλονίκης και έχει συνάμα και το τοπικό. Δηλαδή υπάρχει φοβερή πληροφόρηση, δεν είναι δυνατόν να μείνει κανείς έξω από την πληροφόρηση; Όλοι ξέρουν ό,τι ξέρουν οι υπόλοιποι. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Υπάρχει δηλαδή μια φοβερή ενότητα σκέψης. Γιάννης Σπάθας : Ναι, ακριβώς, υπάρχει και είναι καλύτερα να πληροφορείται ο κόσμος τα πάντα. Παραδείγματος χάριν έχει γίνει μια διαδήλωση στην Αθήνα και σκοτώθηκε ένα άτομο. Αν δεν το έχεις δει στην τηλεόραση, θα νομίζεις ότι έγινε χαμός, ενώ στην τηλεόραση βλέπεις πως ήταν η διαδήλωση, τι μέγεθος είχε, δε μπαίνουνε φανταστικά μεγέθη στο κεφάλι σου, λάθος πληροφορίες. Βασίλης Λέκκας : Αλλά είναι από κοινού αποδεκτές, το μαθαίνει και αυτός που ζει στην ακριτική περιοχή και στην Αθήνα, υπάρχει κοινή διαστρέβλωση, αν συμβαίνει αυτό. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Έχετε βγάλει κάποιους δίσκους. Από πού αντλείτε τα θέματά σας, είστε δημιουργοί και οι δύο και το γεγονός ότι επιλέγετε τους στίχους σημαίνει ότι θέλετε να σας εκφράζουν ως ένα σημείο. Τι ζητάτε; Γιάννης Σπάθας : Όταν συνθέτω ένα τραγούδι, δε μπορώ να πω ότι σκέφτομαι ένα θέμα κοινωνικό ή ερωτικό και βάζω τις νότες στη σειρά και κάνω ένα τραγούδι. Σε ορισμένες περιπτώσεις που κάποιος θέλει να κάνει ένα θέμα μουσικής, για μια ταινία για παράδειγμα, όπου είναι δεδομένη η υπόθεση και η δράση μέσα στο έργο, ο συνθέτης κάθεται και σκέφτεται πώς θα συνθέσει τους ήχους και τις μελωδίες για να τους ταιριάξει. Όταν όμως πρόκειται για ένα τραγούδι και εγώ τουλάχιστον σ’ αυτά που έχω κάνει ο στίχος μπαίνει μετά, δηλαδή δεν έχω το στίχο στην αρχή για να με οδηγήσει κάπου, οδηγούμαι στα τυφλά με διάφορες σκέψεις, τις οποίες δε μπορώ να τις αναφέρω. Βασίλης Λέκκας : Εγώ τραγουδάω για μένα, απ’ ό,τι έχω καταλάβει. Οικειοποιούμαι τη δουλειά του Γιάννη και του Ευγένιου και προσέχω τουλάχιστον να μην προδώσω την πλευρά του και την πλευρά του Ευγένιου την ώρα που μεταφέρω ένα τραγούδι. Δεν χρειάζεται, φαντάζομαι, να γίνονται κόλπα προσέγγισης του ακροατή από τη στιγμή που ένα τραγούδι ολοκληρώνεται από μία μελωδία κι από ένα στίχο. Κι έρχεται η γλώσσα, ο ήχος της φωνής να πει αυτά τα πράγματα πιο συγκεκριμένα με τη γλώσσα. Εγώ αυτό το ρόλο έχω αναλάβει. Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει μια περιοχή που έχω στο κεφάλι μου την ώρα που τραγουδάω και προσπαθώ να πάω πάντοτε εκεί. Καμιά φορά η διαδρομή είναι τελείως διαφορετική, αλλά ο στόχος μου είναι να πηγαίνω εκεί. Αν αυτό το πράγμα το καταφέρω, το νιώθω και τότε λυτρώνομαι από την προσπάθεια, από το αποτέλεσμα. . Γιάννης Παπαγεωργίου : Σας ευχαριστούμε θερμά που ήρθατε στο στούντιο και μας μιλήσατε. Βασίλης Λέκκας : Ευχαριστούμε πολύ για την πρόσκληση. Γιάννης Σπάθας : Ευχαριστούμε.