Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή

Μεταφέρω εδώ από τον δικτυακό τόπο:  http://lambrinim.wordpress.com/ lambrinim

 [ΜΕ ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ] της κ. Λαμπρινής Μαγαλιού

Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή (1880-1920) – Πεζογραφία, θέατρο, κριτική

Νοεμβρίου 28, 2014 / lamprini magaliou

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα συντελούνται στην ελληνική κοινωνία και στο ελληνικό κράτος βαθιές πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πνευματικές αλλαγές. Η εσωτερική αναδιάρθρωση του κράτους με τη δημιουργία αναπτυξιακών έργων και υποδομών, η ανόρθωση της οικονομίας, η εξυγίανση της πολιτικής ζωής, η διεύρυνση των ορίων του Ελληνικού Κράτους και άλλες πολλές αλλαγές μετασχηματίζουν την ελληνική κοινωνία και οδηγούν σε νέες πνευματικές αναζητήσεις.
Παράλληλα με την αναδιάρθρωση του κράτους συμβαδίζει και η δημιουργική προσπάθεια για αλλαγές στην πνευματική ζωή. Νέες ιδέες και νέα πνευματικά ρεύματα ανανεώνουν το χώρο της τέχνης και ειδικότερα της λογοτεχνίας,  ικανοποιώντας έτσι τις νέες ανάγκες. Στην ανανέωση αυτή συμβάλει καθοριστικά η επιστήμη της λαογραφίας  με πρωτεργάτη τον Νικόλαο Πολίτη (1852-1921) που στρέφεται  στη μελέτη του σύγχρονου και παλαιότερου λαϊκού πολιτισμού,  δίνοντας έτσι πολύτιμο υλικό  στους λογοτέχνες της εποχής. Στο επίπεδο της γλώσσας, ξεχωρίζει ο  αγώνας για την καθιέρωση της δημοτικής ως γραπτής γλώσσας. Πρωτεργάτης στην προσπάθεια αυτή υπήρξε ο γλωσσολόγος Γιάννης Ψυχάρης, που με το προδρομικό του έργο Το Ταξίδι μου (1888) υποστήριξε την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στο γραπτό λόγο.
Στο χώρο της νεοελληνικής πεζογραφίας οι Έλληνες συγγραφείς επηρεάζονται από το ρεύμα του Ρεαλισμού και του Νατουραλισμού, που εμφανίστηκε κυρίως στη Γαλλία μετά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα με τον  Γκουστάβ Φλωμπέρ και  τον Αιμίλιο Ζολά, που με το έργο του «Νανά» άσκησε μεγάλη επίδραση στους Έλληνες πεζογράφους της εποχής και αποτέλεσε πρότυπο για πολλούς από αυτούς.
Ο Ρεαλισμός είναι μια τεχνοτροπία με την οποία ο συγγραφέας προσπαθεί να αναπαραστήσει πειστικά την πραγματικότητα, χωρίς πολλά εκφραστικά στολίδια. Ο ρεαλιστής πεζογράφος προσπαθεί να αποδώσει με αντικειμενικό τρόπο τα γεγονότα, αφήνοντάς τα να μιλήσουν μόνα τους. Παρουσιάζει κοινές εμπειρίες και επιλέγει κοινά θέματα, ενώ ταυτόχρονα έχει μια κριτική στάση απέναντι στα πράγματα.
Ο Νατουραλισμός είναι εξέλιξη του Ρεαλισμού. Όπως και ο Ρεαλισμός, προσπαθεί να αναπαραστήσει με αντικειμενικό τρόπο την πραγματικότητα, ιδιαίτερα την αρνητική της πλευρά. Οι νατουραλιστές πεζογράφοι μελετούν την ηθική συμπεριφορά των ανθρώπων με στόχο να δείξουν ότι αυτή είναι αποτέλεσμα εξωτερικών δυνάμεων (φυσικών και κοινωνικών), εσωτερικών παρορμήσεων και διαθέσεων της στιγμής, παραβλέποντας τη δύναμη της ανθρώπινης βούλησης.
Οι Έλληνες πεζογράφοι, επηρεασμένοι από τη γενικότερη στροφή προς τη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού, στρέφονται και αυτοί προς την ύπαιθρο με στόχο την περιγραφή της ζωής του ελληνικού λαού. Έτσι, κινούνται στο χώρο της Ηθογραφίας, δημιουργώντας εθνική πεζογραφία και αποδεσμεύονται από την δουλική μίμηση ξένων προτύπων. Με τον όρο  Ηθογραφία εννοούμε γενικά την αναπαράσταση, περιγραφή και απόδοση των ηθών, των εθίμων, της ιδεολογίας και της ψυχοσύνθεσης ενός λαού, όπως αυτά διαμορφώνονται κάτω από την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος και των ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών, σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.
Σημαντικοί ηθογράφοι της εποχής ήταν ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος και Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Οι δύο τελευταίοι, συνεχίζοντας την παράδοση της ηθογραφίας, την εξέλιξαν και την προσπέρασαν, εισάγοντας στην πεζογραφία καινούρια είδη και καινούριους εκφραστικούς τρόπους. Γι’ αυτό το λόγο, θα εξεταστούν στο επόμενο κεφάλαιο της ανανεωμένης παράδοσης.
Το θέατρο αναπτύσσεται σημαντικά την περίοδο αυτή και επηρεάζεται και αυτό κυρίως από τα έργα του Ίψεν και του Ντ’ Ανούτσιο. Σημαντικότεροι θεατρικοί συγγραφείς της περιόδου αυτής ήταν ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Παντελής Χορν και ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος.
Την ίδια περίοδο καλλιεργείται  η κριτική που γίνεται κυρίως από τις στήλες των περιοδικών Ο Νουμάς, Νέα Ζωή κ.ά. Σημαντικότεροι εκπρόσωποι του είδους ήταν ο Κωστής Παλαμάς, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Άριστος Καμπάνης, ο Μάρκος Αυγέρης και ο Γιάννης Αποστολάκης.